Engelli Çalışanların Hakları Nelerdir? Detaylı Rehber

Engelli çalışanların hakları konusunda bilgiler aktarmaya çalışacağım. Uzun yıllardır engelli kadrosunda çalışan biri olarak engelli çalışanların haklarını tam olarak bilmesi gerektiğini düşünüyorum.

Burada şunu da belirtmeden geçmek istemiyorum. Bu içeriğimde her ne kadar engelli çalışanların haklarından bahsediyor olsam da sorumluluklarımızı da hiç bir zaman unutmamız gerekiyor.

Çünkü, ben hak ve sorumluluklarımız ile ilgili karışıklığı insanlığın sorunu olarak görüyorum. Herkes haklarına gelince çok iyi ancak sorumluklarına gelince maalesef, sıfır.

Evet, yazımıza dönelim. Ama öncesinde engelli kime denir.? Engelli bir kişi memur olarak nasıl atanabilir.? Bu konularda kısaca bilgiler vermek istiyorum.

Engelli Kime Denir? ve Engelli Memur Ataması

Engelli, en genel anlamıyla %40 ve üzerinde sağlık kurulu raporu bulunan kişilere denilmektedir. Engellilik hakkında daha detaylı bilgi almak isterseniz daha önce paylaştığım içeriğimi okumanızı tavsiye ederim.

Engelli Tanımı, Engellilik Nedir?

Mevzuata göre engelli sayılan kişilerin kamu kurum ve kuruluşlarında çalışabilmeleri için sadece engellilerin girebilecekleri merkezi bir sınav bulunmaktadır.

Kamu kurum ve kuruluşlarına engelli olarak atanabilmek için Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı adı altında kısaltılmış adı EKPSS olan merkezi bir sınav düzenlenmektedir. EKPSS hakkında daha deteylı bilgi isterseniz.

EKPSS Nedir? EKPSS’nin Engelliler Açısından Önemi hakkında daha önce kaleme aldığım içeriğimi tavsiye ederim.

Engelli Çalışanların Haklarına İlişkin Temel Dayanaklar

Günümüzde engellilere ve engelli çalışanlara yönelik bir çok hak bulunmaktadır. Mevzuata göre %40 ve üzeri engelli sağlık raporu olanlar kanuni olarak engelli sayılmakta ve engellilere tanınmış olan tüm haklardan faydalanabilmektedirler.

Engelli olarak işe giren ya da işe girdikten sonra engelli hale gelen, %40 veya üzeri engelli olduğunu engelli sağlık raporu vermeye yetkili hastaneden aldığı raporla belgeleyen tüm çalışanlar engelli kontenjanında çalışabilirler. Engelli ve engelli yakını çalışan kapsamına giren tüm engelli çalışanlar sağlanan haklardan faydalanabilirler.

“Peki, bu haklar hangi esaslara dayanıyor. Ben bu noktada mevzuatı bilmek istiyorum.” Diyenlere engelli ve engelli yakını çalışanların hakları ile ilgili bilmesi gereken en temel mevzuatlardan bahsedeceğim.

Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi
Madde 27- Çalışma ve İstihdam
1. Taraf Devletler, engellilerin çalışma hakkını diğerleriyle eşit bir şekilde tanır; bu hak, engellilerin açık, kapsayıcı ve erişilebilir nitelikte bir iş piyasası ve çalışma ortamında, serbestçe seçtikleri bir işte hayatlarını kazanmaları fırsatını da içerir.

Taraf Devletler, çalışırken sakatlananlar dâhil tüm engellilerin çalışma hakkının hayata geçmesini, yasama tedbirleri dâhil uygun tüm tedbirleri alarak, güvence altına almalıdır.

Buna ek olarak:

(a) İşe alım ve istihdam edilme koşullarında, istihdam sürerken, kariyer gelişimi ve sağlıklı ve güvenli çalışma koşulları dâhil olmak üzere, istihdama ilişkin her hususta, engelliliğe dayalı ayrımcılığı yasaklar;

(b) Adil ve uygun çalışma koşullarının sağlanmasına ilişkin olarak, engellilerin hakları diğerleriyle eşit bir şekilde korunmalıdır. Bu, fırsat eşitliğini, eşit değerde bir iş için engellilere eşit ücret verilmesini ve tacizden korunma ve mağduriyetin giderilmesi dâhil olmak üzere güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarını içerir;

(c) Engellilerin diğerleriyle eşit bir şekilde iş ve sendikal haklarını kullanabilmelerini sağlar;

(d) Engellilerin diğerleriyle eşit bir şekilde genel teknik ve mesleki rehberlik programlarına, yerleştirme hizmetlerine, meslek içi sürekli eğitime etkili erişimini sağlar,

(e) İş piyasasında engellilerin istihdam olanaklarını ve kariyer gelişimini desteklemek ve engellilerin iş aramasına ve işe başlamasına, çalışmaya devam etmesine ve işe geri dönmelerine yardım eder;

(f) Serbest çalışma, girişimcilik, kooperatif kurma ve kendi işini kurma konusundaki fırsatları geliştirir;

(g) Engelli kamu sektöründe istihdam eder;

(h) Olumlu eylem programları, teşvikler ve diğer tedbirleri de içerebilecek uygun politika ve tedbirlerle, engellilerin özel sektörde çalıştırılmasını destekler;

(i) Engellilerin çalıştıkları iş yerlerinde makul uyumlaştırmanın yapılmasını sağlar;

(j) Engellilerin açık iş piyasasında iş tecrübesi kazanmasını sağlar;

(k) Engelliler için mesleki ve profesyonel rehabilitasyon, işe uyum ve çalışmaya dönüş programları yürütür.

T.C. Anayasası

Madde 10: Çocuklar, yaşlılar, engelliler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.

Madde 50: Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak
korunurlar.

Anayasa Madde 70: Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez.

Engelli çalışanların hakları ile ilgili temel dayanakları bilmenizi istediğimden dolayı anlatmaya çalıştım. Ayrıca temel mevzuatlara bağlı olarak konulan kanun, yönetmelik, genelge ve yönergeler bulunmaktadır.

Engelli Çalışanların Hakları Nelerdir?

Hadi, gelin! şimdi tek tek engelli çalışanların haklarını sıralayalım.

1. Engelli çalıştırma zorunluluğu 
2. Devlet Memurları Kanununa göre isteğiniz dışında size gece vardiyası ve nöbeti verilemez.
3. Engel oranınıza uygun olarak gelir vergisinden faydalanabilirsiniz. Engelli vergi indirimi,
4. Olumsuz hava şartları nedeniyle Valilik kararı ile okulların tatil edildiği günler idari izin,
5. Çalışma ortamlarının düzenlenmesi,
6. Engel durumunuza uygun iş verilmesi,
7. Engelliler Haftasının ilk günü ve 3 Aralık Dünya Engelliler gününde idari izin,
8. Engel durumunuza uygun olarak erken emeklilik,
9. İşe giriş sonrası engellilik durumu oluşan kişiler ise malulen emeklilikten,
10. Engelli çalışanların tayin hakkı,
11. Engelli yakını ve engelli çalışanların Lojman önceliği
12. Engelli yakını bulunan çalışanların erken emeklilik hakkı,
13. Maluliyeti ortadan kalkan işçileri, tekrar işe alma zorunluluğu
14. Engelli çocuğu olanlara verilen mazeret izni
15. Analık izni -Çocuğu engelli doğan annenin 360 gün yarı zamanlı çalışma hakkı

Yusuf TOKMUÇ-Kariyer ve Gelişim Blogumda: Engelli Çalışanların Hakları konusunu anlatmaya çalıştım. İçeriği beğendiyseniz daha fazla kişiye ulaşması için paylaşmayı, içeriğe katkı sunmak isterseniz de aşağıda yer alan yorum bölümüne fikir ve görüşlerinizi bırakmayı unutmayın.