Doğru Meslek Seçimi Nasıl Yapılır? Bana Uygun Meslek Hangisi?

Kaç kişi eğitimini aldığı işi yapıyor?  Kaç kişi işinden memnun?  Hepimizin aklında bu ve buna benzer soruların yanıtları aynı değil mi?  Başta Ülkemiz olmak üzere tüm Dünyada meslek seçimi ve kariyer planlama kronik bir sorun. Maalesef!! Peki sen kariyer hedefini belirledin mi? Hadi gel, “Doğru meslek seçimi nasıl yapılır, bana en uygun meslek hangisi?” gibi cevap bekleyen bir çok sorunun cevaplarını birlikte arayalım.

Doğru meslek seçimi nasıl yapılır? Bana en uygun meslek hangisi? gibi birçok sorunun yanıtını bulacağın bu içeriğimde;  gerek akademik olarak aldığım eğitimlerle gerek  yetkinlik sertifikalı katıldığım eğitim programlarından edindiğim bilgilerle gerekse çalışma yaşamındaki deneyimlerimle tamamen kendi bakış açımdan fikir ve görüşlerimi aktaracağım.

Doğru meslek seçimi konusunda tam bir rehber niteliği taşıyan bu içeriği sonuna kadar oku. Eminim, çok beğeneceksin! Çünkü, bu içerik ile doğru meslek seçimine ilişkin  aklındaki belirsizliği ortadan kaldırmayı ve en önemlisi de kariyer ve gelişim yolculuğunda farklı bakış açısı kazandırmayı hedefledim.

Doğru Meslek Seçimi Yapmakta Neden Zorlanıyoruz?

“Doğru Meslek Seçmek neden bu kadar zor?”  Bu sorunun cevabı maalesef kısa ve net değil. Çünkü birçok branşı ilgilendiren bu konu çok geniş kapsamlı bir  çalışma gerektirmektedir.

Doğru meslek seçimini olumsuz anlamda en fazla etkileyen faktörlerden bazılarını aşağıya aktarıyorum:

Anne ve Baba Etkisi: Dünyaya çocuk değil sanki proje getiriliyor. Çocuğuna daha çok küçükken “Savcı olacak benim oğlum, doktor olsun da bize baksın” gibi cümleler kurarak büyüten anne ve babalarımızı lütfen hatırla. Bu durumların sebebi, anne ve babaların yapmak istediği ama yapamadığı mesleği, çocuklarının yapmaları için haddinden fazla ısrarcı olmalarıdır.

Bir anne ve baba örneği daha vermek gerekirse; müzik alanında inanılmaz bir yeteneği olan çocuğun,  herhangi bir eğitim almadan, doğuştan gelen becerisi ile müzik alanında ilerleme isteğine  “Çocuğum sen asıl mesleğini eline al,  müziği ileride hobi olarak  yapabilirsin” şeklinde karşılayan anne ve babalar…

Toplumsal Etki: İnsanların yapacağı meslek seçimi, birçok toplum dinamiklerinin etkisi altında kalmaktadır. Özellikle inanç sistemleri başta olmak üzere gelenek ve görenekler, aile kavramı gibi toplumun işlevsel yapıları, öz güveni gelişmemiş ve kendini tanımayan bireyleri doğru meslek seçimi sırasında baskı altında bırakmaktadır.

Ekonomik Yetersizlikler: Doğru meslek seçiminde bireylerin alacağı kararları etkileyen en önemli unsurlardan birisidir. Okuması gerekirken mecburen iş hayatına atılan kişiler eminim bugün geriye dönüp baktıklarında keşkesi mutlaka vardır.

Yanlış Rehberlik: Okullarımızda görev yapan rehber öğretmenler başta olmak üzere kendini yetkin gören kişilerin yaptığı yanlış yönlendirmelerden kaynaklı çalışmalar. 2020 yılında, halen tercih robotu kullanarak öğrencilere üniversite veya meslek seçilmesi. Yani öğrenciyi tanımlamadan, öğrencinin yeteneklerini ortaya koymadan yapılan tercih hataları.

Doğru meslek seçimini olumsuz  etkileyen bunun gibi birçok durumdan söz edebiliriz. “Ya hocam tamam da insan yapmak isterse her halükarda yapar.” dediğini duyar gibiyim.

Evet, emin ol bende aynı şekilde düşünüyorum. Ama şunu da çok net biliyorum ki her halükarda yapabilenler… İşte onlar başarı hikayesi yazıyor.

Buraya kadar okudun, bir şeyi fark ettin mi? Bir kaç dakika düşün! Sıkıntı yok, yazı bir yere kaçmıyor.  Sabırsızlanma…  Neyse,  hadi gel devam edelim. Senin de anladığın gibi o en önemli durum şu: kararlarını almanda seni olumsuz etkileyen yukarıda yazılı faktörleri değiştirmen, kendini değiştirmenden daha zor. Değil mi?  O zaman geriye ne kalıyor, içeriğin devamını okumak ve doğru meslek seçimi için ipuçları elde etmek. Yani kendini değiştirerek bir başarı hikayesi daha yazmak…

Peki, Doğru Meslek Seçimi Nasıl Yapılır?

Meslek seçimi hayatımızın en önemli ve en zor kararlarından birisidir. Bu konuda yanlış karar vermek, hem hayatımızın geri kalan kısmını mutsuz geçirme hem de düşük gelir elde edip düşük standartlarda yaşama riskini oluşturuyor. Bundan dolayı seçimlerimizin doğru olabilmesi için elimizden geleni yapmamız önem arz ediyor.

Doğru mesleği seçebilmek için her şeyden önce kişinin kendini tanıması çok önemli bir durumdur. Kendini her yönüyle tanımadan doğru meslek seçimi yapabilmek kesinlikle mümkün değildir. Kendini tanıman;  yeteneklerini, ilgi alanlarını, değerlerini, farkındalıklarını vb. faktörleri keşfetmenden geçiyor.

Kendini tanıma, insanın sahip olabileceği en büyük erdem, kendini tanıması ve bilmesidir. Kendimizi tanımaya yönelik maalesef öğrenim gördüğümüz süre boyunca çok fazla çalışmalar yapılmamaktadır. Dünyada aşağı yukarı bütün ülkelerde, ilkokuldan başlayıp üniversite bitimine kadar hatta yüksek lisans ve doktora programları dahil, tek tip eğitim ve standart dersler verilmektedir. Bunun sonucunda da benzer hedefler koyan ve benzer şeylerin peşinde koşan mutsuz mezunlar ortaya çıkmaktadır.

Sana güzel bir haberim var. Sen bu konularda araştırmalar yapmaya başladıysan diğer kişilerden farklı olmak adına bireysel bir çaba içerisindesin demektir.  Eğer sende herkesin yaptığı gibi standart adımları atıp aynı süreçlerden geçmiş olsaydın mutsuz mezunlardan olma ihtimalin çok yüksekti.

Bundan sonraki süreçte hayata neden geldiğimizi, bireysel farklılıklarımızı ve bizi biz yapan özelliklerimizi keşfederek kendi yaşam yolumuzu çizmeliyiz.  Sadece çevreni düşünüp biraz gözlem yapmanı istiyorum.  Bu gerçekten çok önemli. Aşağıdaki örnekleri  kendi çevrende gözlemleyemesen de mutlaka duyacaksın:

Örnek 1- Adam, uzun süre emek vererek sosyal hayat nedir bilmemiş, tıp okumuş ama işe gitmek istemiyor. İşini sevmiyor. Sırf anne ve babası istediği için bu mesleği yapıyor.

Örnek 2- Üniversite  3. sınıfa kadar  gelmiş ama bu bölüm bana göre değil diyerek tekrar sınava giriyor. Okuduğu bölümü seçme nedeni ya puanı o bölüme yetti ya bölüm çok popüler ya da başka faktörler.

Bu ve buna benzer bir çok örnek ortaya konabilir…

Doğru meslek seçimi yani kariyer hedefi belirleyebilmek için en önemli koşulun kendini tanımak olduğunu ifade etmeye çalıştım. “Peki, kendimi en iyi  nasıl tanıyabilirim?”  Öncelikle şunu söyleyeyim. Kendini tanımak öyle kolay bir süreç değil. Kendini tanımak yani bireysel farkındalık öyle bir yol ki kimi insan bir ömür  bu yola çıkamıyor. Peki, bireysel farkındalık ve kendini tanımak için ne yapabilirsin?

-Öncelikle kişisel özelliklerini ve bireysel farklılıklarını anlaman,

-Öz farkındalığını geliştirmen,

-Öz değerlerini tanıman ve anlaman,

-Vizyon belirleme ve kariyer hedefini koyman gerekiyor.

Doğru meslek seçimi sırasında kendini tanıma yani bireysel farkındalık oluşabilmesi için en önemli dört unsuru bu içeriğimde tek tek anlatmam mümkün değil. Ben dördüncü ve bu işin en önemli ayağı olan vizyon belirlemek ve kariyer hedefi koymak başlığını anlatmak istiyorum. Ancak, vizyon belirleme ve kariyer hedefinin daha net ve tatmin edici olabilmesi için önce uygun meslek seçimine ilişkin  birkaç detaya bakmanın daha faydalı olacağını düşünüyorum.

Bana En Uygun Meslek Hangisi: Yaşamımızın geri kalan kısmını şekillendiren meslek seçiminin doğru yapılabilmesi için, önce kendimizi tanımamızın ve bireysel farkındalığımızı  en üst seviyeye çıkartmamızın çok faydalı olacağını anlattıktan sonra, süreci dört ana  başlıkta ele alacağımızı ifade ettim.  Bu maddelerin dördüncüsü olan “Vizyon Belirleme ve Kariyer Hedefi Koyma” başlıklı kısmına geçmeden önce uygun mesleği nasıl seçebileceğimizi ve bize en uygun mesleğin ne olduğunu nasıl anlayabileceğimizi öğrenelim.

Kendine en uygun mesleği seçebilmen için yararlı olacağını düşündüğüm bir kaç çalışma yapmanı istiyorum.

1. Çalışma

-Çocukluğunu hatırlamaya çalış veya çocukluk dönemini etrafındakilere sor. Çocukluk döneminde daha çok nelere ilgin vardı,  el becerin yani yeteneklerin nelerdi,  çocukken ilerde ne olmak istedin?  İşte bu sorular ile çocukluk dönemini  etraflıca düşün ve araştırarak hatırlamaya çalış. Çünkü çocukluk dönemine ilişkin verdiğin bu cevaplar ile yetişkinlikte alacağın kararlar arasında bir bağlantı kurulabilir. Mutlaka birebirde örtüşmeyecektir; ancak burada önemli olan çocukluktaki el becerilerin, ilgi alanların ve hayallerin kariyer hedeflerin noktasında doğru mesleği seçmende bir ipucu verecektir.

Bu çalışmanın nasıl faydası olacak?  Şöyle, hemen anlatıyorum:  Doğru mesleğe yönelimde çocukluk dönemi çok fazla önemli o dönemde ne olmak istediğin çok değerli. Neden mi? Arkasında yatan temel davranış becerilerini öğrenmek için örnekle somutlaştırırsak,  pilot olmak isteyen ve izlediği çizgi filminden tutun da arkadaşlarıyla oynadığı oyunlarda dahi uçak oyunları  seven bir çocuk düşün. Bu çocuktan büyüyünce tabi ki de direkt pilot olmasını bekleyemeyiz. Burada bizim işimize yarayacak olan pilot olmasının arkasında nasıl bir davranış kalıpları var. Pilot olmak isteyen çocuğun ileride sürekli seyahat yapabileceği mesleği seçmesi, gez-gör tarzında youtuber olması hiç şaşırtıcı olmaz değil mi?. Çünkü, çocuğun özgürleşmek ve sürekli seyahat etmek gibi duygu ve düşünce içerisinde olduğunu anlamamız mümkün…

2. Çalışma.

-Al eline kağıdı kalemi ve kendine en uygun olabileceğini düşündüğün on adet meslek yaz. Saçma olduğunu düşünme! sen uçuk kaçık bir şey de olsa yaz. Yaz ki  bu on mesleğin neler olduğunu anlayalım. Bu  mesleklerin karşılarına ne anlama geldiklerini de yazmanı istiyorum. İlk çalışmada verdiğim örnekte olduğu gibi pilot olmak istiyorsan karşılığına bir veya iki kelimeden oluşacak alt davranış biçimini tanımlayan ifadeni ekle. Özgürlük ve seyahat etmek gibi…

Bu çalışmanı bitirdikten sonra resmin bütününe bak! Eminim,  sana önemli bir bakış açısı kazandıracak, yine değerli ipuçuları elde edeceksin ve kariyer hedefini belirlemen noktasında önemli tespitler sağlayacak.

Şu ana kadar yaptığımız iki çalışma kendimiz ile ilgili kendimize dönük çalışmalardı. Şimdi yapacağımız ise dış dünya ile ilgili. Yani bir nevi piyasa analiz çalışması olacak.

3. çalışma

-Bu çalışma biraz zaman alabilir, çünkü araştırma ve inceleme gerekiyor. Yapmak istediğin mesleğin piyasada bir karşılığı var mı, piyasa senden ne istiyor?  Bunları araştırman çok önemli. Yukarıda yaptığın çalışmalar neticesinde ortaya çıkardığın meslekleri icra edenler ile görüşmek sana çok fayda sağlayacak. Bunların hepsini yaparak aslında bu çalışmada amaçladığımız en önemli ve en temel şey, piyasanın neye değer verdiği. Bunu iyi anlamak gerekiyor. Piyasanın neye değer verdiğini iyi ölçebilir ve güzel analiz edebilirsen tamamdır. Seninle kendini tanımanın dördüncü ayağı olan “Vizyon belirleme ve Kariyer Hedefi Belirleme” başlığına geçebiliriz.

“Yusuf hocam, ben mesleğimi seçtim, ama bu ne kadar doğru emin değilim, bu konuda hala  şüphelerim var.” diyorsan sana sağlamasını yapabilmen için, yani hedeflediğin noktanın doğru olup olmadığını daha da netleştirmen için kendine birtakım sorular sorman gerekiyor.

-Seçtiğim iş veya meslek, benim yeteneklerime uygun mu?

-Seçtiğim iş veya meslek, isteklerime uygun mu?

-Seçtiğim iş veya meslek, kişiliğime uygun mu?

-Bu konuda bedel ödemeye hazır mıyım?

Bu soruların hepsine “evet” cevabını verebiliyorsan,kendine en uygun mesleği seçme konusunda çok yol kat etmişsin demektir.

-Vizyon Belirleme ve Kariyer Hedefi, çok önemli konu başlıklarından birisidir. Vizyonu olan ve kariyer hedefi net olan bir kişi inanılmaz heyecanlı ve motivasyonu yüksektir. Öncelikle gelin vizyon ve kariyer hedefi kavramlarını anlayalım.

Vizyon, bir şirket veya kişinin ileriye dönük  yapacağı öngörüdür. Daha net ve kısaca tanımlamak gerekirse gelecek hayali diyebilirim..

Kendini tanıma ve bireysel farkındalık ile ilgili belirli bir yol katettikten sonra kendine uygun mesleği de bir kaç egzersiz ile netleştirmeye başladın. Aklında oluşan meslekleri kariyer hedefine dönüştürebilmen için ise;  kariyer hedefinin ulaşılabilir, açık, net ve yukarıda açıkladığım temel davranış becerilerine uygun olması gerekiyor.

Bundan sonraki süreçte geriye sadece  çalışmak kalıyor. Çünkü, artık neye ulaşman gerektiğini biliyorsun.  Çıkacağın bu yolda şimdiden başarılar diliyorum. Bireysel veya toplumsal faktörlerin etkisi altında kalmadan seçtiğin meslekte başarılı olman dileğiyle…

Yusuf TOKMUÇ-Kariyer ve Gelişim Blogumda: Doğru Meslek Seçimi Nasıl Yapılır? konusunu anlatmaya çalıştım. İçeriği beğendiyseniz daha fazla kişiye ulaşması için paylaşmayı, içeriğe katkı sunmak isterseniz de aşağıda yer alan yorum bölümüne fikir ve görüşlerinizi bırakmayı unutmayın.